Bilanço şirketin genel durumunu tüm hatlarıyla ortaya koyan bir finansal tablodur. Şirketler yılın belirli dönemlerinde mali durumlarını gözlemleyebilmek ve buna göre ileriye dönük planlar yapabilmek için bilanço hazırlar. Şirketin finansal anlamda fotoğrafının çekildiği bilançolar şirket faaliyetlerinin planlamasının yanı sıra şirkete yatırım yapmak isteyen yatırımcılar açısından da önemlidir.
İçindekiler
Bilanço Nedir?
Sıkça kullanılan muhasebe terimlerinden biri olarak bilanço, bir şirketin belirli bir dönemdeki alacaklarını ve borçlarını raporlayan bir finansal tablo çeşididir. Bilanço sayesinde şirketin ilgili dönemde gerçekleştirdiği ekonomik hareketler detaylı şekilde incelenebilir. Ayrıca şirketin mevcut mali durumunun kuş bakışı incelenmesi söz konusudur. Böylece şirketin ekonomik anlamda güçlü ve zayıf yönleri tespit edilerek ileriye dönük adımlar atılabilir.
Bilanço kavramını iyi anlayabilmek için bilanço çeşitleri üzerinde kısaca durmak gerekir:
- Karşılaştırmalı bilanço: Uygulamada en çok kullanılan bilanço türüdür. Farklı dönemlere ait bilançolar karşılaştırılarak oluşturulur.
- Hesap tipi bilanço: T şeklinde düzenlenen bilanço tipidir. Şirketin aktif varlıkları sol tarafa yazılırken, pasif varlıkları sağ tarafa yazılır.
- Mali bilanço: Bir diğer adı vergi bilançosudur. Vergi kanunlarına ve kanunun diğer emredici kurallarına uygun olarak hazırlanan kavramsal hesaplamaları içerir.
- Analitik bilanço: Şirketin aktif ve pasif varlıklarıyla diğer tüm finansal varlıkları gruplandırılır. Tüm gruplar analiz edilerek analitik bilanço elde edilir.
- Ticari bilanço: Türk Ticaret Kanunu ve muhasebe kuramı uygulamaları dikkate alınarak hazırlanır.
- İşletme bilançosu: Şirketin yalnızca belirli bir dönemdeki veya andaki bilanço tablosunu ortaya koyar.
- Rapor tipi bilanço: Dönemsel karşılaştırma yapma kolaylığı sağlayan bu bilanço tipinde, şirketin pasif varlıkları aktif varlıklarının altında yer alır.
- Konsolide bilanço: Ana firmaya bağlı olan tüm şirketlerin mali durumlarını toplu şekilde gösterir.
Şirketler için Bilanço Neden Önemlidir?
Bilanço hazırlanırken şirketler aşağıdaki kriterler üzerinde durur:
- Şirketin mevcut ekonomik durumu: Şirket borçlarının ödenme durumları, gelirlerindeki dalgalanmalar, ilgili dönem için konulmuş olan hedeflere ulaşma oranı ve şirket kâr oranında yaşanan değişimler gibi kalemler bu kapsamdadır.
- Şirketin ilgili bilanço dönemindeki operasyonel verileri: Bu veriler her işletmede işletmenin faaliyet konusuna ve şirket hacmine göre değişiklik gösterir. Şirketin pazardaki payı, yeni açılan mağaza sayıları, ücretli abonelikleri olan talepler, vb. tüm faaliyetleri şirketin operasyonel verilerini oluşturur.
- Şirketin ileriye dönük hedefleri ve planları: Bu kriter doğrudan şirketin mevcut durumu ile bağlantılıdır.
Bilanço; şirketin nakit akışını inceleme, borçlarını takip edebilme, envanter kontrolü yapma, işletme hedeflerindeki kararlılığı ölçme ve şirket vizyonunu değerlendirme gibi imkanlar sağlaması bakımından önemlidir.
Bir şirketin ticari hayatına devam edebilmesi için en önemli kriter her türlü ekonomik koşulda istikrarını ve dolayısıyla güvenilirliğini koruyabiliyor olmasıdır. Bilanço ile şirketin durumu analiz edilerek bu sorunun cevabı alınabilir. Şirket ortakları bilanço hesaplamaları sayesinde şirketin mali durumunu masaya yatırırken geleceğe yönelik planları da sağlıklı şekilde yapabilirler. Bilanço bu özelliğiyle şirketin geleceğine doğru şekilde yön verebilmek adına kritik bir öneme sahiptir.
Bilanço Tarihleri Ne Zamandır?
Şirketler yıllık finansal işlemlerinin devamlı olarak kaydını tutarlar. Yapılan yatırımlar, şirkete gelen kaynaklar gibi tüm bilgiler bilançoda yer alır. Bu kayıtlar mali yıl adı verilen süreçte yapılır. Şirketler, her mali yıl içinde üç ayda bir olacak şekilde toplamda dört adet bilanço hazırlarlar.
Mali yıl adından da anlaşılacağı üzere 12 aylık süreci kapsar. Bununla birlikte mali yılın mutlaka Ocak ayında başlayıp Aralık ayı sonunda biteceği düşünülmemelidir. Şirketler kendi mali yıllarını farklı şekilde belirleyebilirler. Örneğin bir şirketin mali yılı Eylül ayında başlayabilir. Böyle bir durumda bir sonraki yılın Ağustos ayı sonuna kadar olan zaman dilimi o şirketin mali yılını oluşturur. Mali yıl boyunca şirketlerin finansal performansını etkileyen her türlü kriter kayıt altına alınır.
Bilanço Tablosu Nasıl Hazırlanır?
Bilanço tablosu hazırlanırken kullanılan üç bileşen vardır:
- Varlıklar: Nakde dönüştürülebilen her şey şirketin varlığıdır.
- Yükümlülükler: Varlıkların tersidir. Kısa veya uzun dönem fark etmeksizin ileride masraf yaratacak şeylerin toplamı şirketin yükümlülüklerini oluşturur.
- Özkaynaklar: Ortakların yatırdıkları paraların ve şirketin yaptığı birikimlerin toplamı özkaynakları oluşturur.
Bilanço hazırlanırken öncelikle raporlama yapılacak olan tarih netleştirilir. Rapor tarihi baz alınarak o dönemdeki varlıklar, yükümlülükler ve öz sermaye belirlenir. Şirketin toplam varlıkları borç ve öz sermaye ile karşılaştırılarak bilanço tablosu hazırlanır.
Bilanço Örneği
Bilançonun uygulamada nasıl olduğunu bir örnekle açıklayabiliriz. A firması belirli bir tarihte aşağıda belirtilen koşullarla işletme faaliyetlerine başlıyor olsun:
Kasa (Nakit para) : 10.000 TL
Taşınmaz varlıklar : 4.000 TL
Mevduat hesapları : 6.000 TL
Kısa vadeli borçlar : 4.000 TL
Bilançoyu hazırlamadan önce şirketin sermayesini hesaplamanız gerekir. Şirketin varlıkları borçların ve sermayenin toplamından oluşur. Buna göre:
Nakit para + Taşınmaz varlıklar + Mevduat hesapları = Borçlar + Sermaye
Örneğimizdeki miktarları bu formüle uygularsak:
10.000 + 4.000 + 6.000 = 4.000 + Sermaye
20.000 = 4.000 + Sermaye
20.000 – 4.000 = 16.000
Görüldüğü üzere örneğimizdeki şirketin sermayesi 16.000 TL’dir. Diğer bir deyişle şirketin varlıklarından borçlarını çıkartarak sermaye miktarını belirleyebiliriz.
Örneğimizdeki şirketin bilanço düzenlemesi ise şu şekilde olacaktır:
A şirketi ……….. tarihli bilançosu
| AKTİF | PASİF |
| I. Dönen varlıklar………………….16.000 | IV. Kısa vadeli yabancı kaynak……….4.000 Satıcılar……………………………………4.000 |
| II. Kasa hesabı…………………….10.000 Bankalar hesabı………………..6.000 | V. Uzun vadeli yabancı kaynak…………..…0 |
| III. Duran varlıklar…………………..4.000 Binalar hesabı……………………4.000 | VI. Öz kaynaklar…………………….…….16.000 Sermaye hesabı…………………..….16.000 |
| AKTİF TOPLAMI 20.000 | PASİF TOPLAMI 20.000 |
Bilançoda yer alan dönen varlıklar ve duran varlıklar kavramlarının da üzerinde kısaca durmak gerekir. Dönen varlıklar şirketin bir yıl içerisinde nakde çevirmek üzere aldığı varlıklardır. Bu tanıma göre banka hesaplarında olan varlıklar dönen varlık olarak kabul edilir. Hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer alacaklar, stoklar vb. dönen varlıkların içerisinde yer alır. Alacakların dönen varlıklar içerisinde yer alması için vadesinin bir yıldan kısa olması gerekir.
Duran varlıklar ise şirketin bir yıldan daha uzun süre sonra nakde çevirme veya kullanma amaçlı olarak edinilen varlıklardır. Ticari alacaklar, diğer alacaklar, mali duran varlıklar, maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar, vb. duran varlıklar kalemi altında yer alır. Alacakların duran varlıklar içerisinde yer alması için vadesinin bir yıldan uzun olması gerekir.
Örneğimizde şirketin taşınmazları kullanım amacıyla edindiği kabul edilerek gayrimenkullerin değeri duran varlıklar içerisinde gösterilmiştir. Fakat şirketin yatırım yapma amacıyla bir taşınmaz varlık edinmesi durumunda bu taşınmazın değeri dönen varlıklarda yer almalıdır.
Bilanço Analizi Nasıl Yapılır?
Bilanço şirketin mali performansını ortaya koyarak geleceğe yönelik doğru yatırım kararları alınmasına olanak sağladığından, doğru bir bilanço analizi yapılması son derece önemlidir.
İki veya daha fazla hesap döneminde oluşturulmuş bilançolar karşılaştırılarak analiz yapılması mümkündür. Örneğin yapılan karşılaştırma sonucunda şirket nakdinde artış varsa bu durum şirketin finansal olarak güçlenmekte olduğunu gösterir. Bu analiz sonucunda yeni yatırım kararları alınabilir. Öte yandan karşılaştırma sonucunda şirket nakdinde azalma olduğu tespit edilirse şirketin finansal olarak sorunlar yaşadığı anlaşılır. İleriye dönük yatırım kararları için beklemek gerekebilir.
Bilanço analizi yaparken bir yatırım stratejisi olarak kullanılan kaldıraç oranları da önemlidir. Öz sermayenin getirisi ile yatırımın getirisi arasındaki fark kaldıraç etkisi olarak tanımlanır. Şirketin sermayesinin ne kadarının borçlardan geldiği kaldıraç ile belirlenir.
Gelir Tablosu Nedir?
Finansal tabloların doğru bir şekilde analizinin yapılabilmesi için bilanço ve gelir tablosunun bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Gelir tablosu, bir şirketin belirli bir zaman aralığındaki gelir ve gider kalemlerini gösterir. Bilanço, çıkarıldığı güne ait varlık ve borçları gösterirken gelir tablosu bilançodan farklı olarak, çıkarıldığı dönem boyunca oluşan gelir ve giderleri göstermektedir. Gelir tabloları, yıl sonunda sıfırlanır ve baştan oluşturulur. Gelir tablosu sayesinde işletmenin kâr ve zarar durumu sayısal olarak görülebilmektedir.
Gelir Tablosu Hangi Kalemlerden Oluşur?
- Net Satışlar: Gelir tablosunun en başında net satışlar yer alır. Net satışlar, şirketin yurt içi ve yurt dışı satışlarından elde ettiği brüt satışlardan indirim ve iadelerin düşülmüş halidir.
- Satılan Mal ve Hizmet Maliyeti: Üretim için yapılan her türlü gider satılan mal ve hizmetlerin maliyet kalemini oluşturur.
- Brüt Kâr/Zarar: Net satışlardan, satılan mal ve hizmet maliyeti düşüldüğünde brüt kâr/zarar kalemine ulaşılır.
- Faaliyet Kârı/Zararı: Brüt kârdan; ürünü satışa hazırlamak için katlanılan her türlü pazarlama, danışmanlık, AR-GE ve personel giderlerini içeren faaliyet giderleri düşüldüğünde faaliyet kârı/zararı kalemine ulaşılır.
- Diğer Olağan Gelir ve Giderler: Faiz gelirleri, kur farkı gelirleri, temettü gelirleri, menkul kıymetlerin satışından elde edilen gelirler diğer olağan gelirler kalemini oluştururken; kur farkı zararları, menkul kıymetlerin satışından ortaya çıkan zararlar ise diğer olağan giderler kalemini oluşturur.
- Olağandışı Gelir ve Giderler: Sürekliliği olmayan ve duruma bağlı gelişen, işletmenin ana faaliyet konusunun dışında olan gelir ve giderler olağandışı gelir ve giderler kaleminde gösterilir.
- Finansman Giderleri: İşletmenin kullanmış olduğu kredilerden kaynaklı faiz ve komisyon giderleri finansman giderleri kalemini oluşturur.
- Vergi Öncesi Kâr: Faaliyet kârına, olağandışı gelir ve giderler ile olağan gelir ve giderler kalemlerinin eklenmesiyle vergi öncesi kâra ulaşılır. Kurumlar vergisi bu tutar üzerinden hesaplanmaktadır.
- Vergi Tutarı: Vergi öncesi kâr üzerinden hesaplanan vergi tutarı bu kaleme kaydedilir.
- Net Kâr/Zarar: Vergi öncesi kârdan, vergi tutarı düşüldüğünde net dönem kârı/zararı elde edilir. Gelir tablosunda elde edilen bu kalem bilançonun özkaynaklar bölümündeki net dönem kârı kısmına yazılır.
Gelir Tablosu Örneği
| Gelir Tablosu | |
| Net Satışlar | 5.000 TL |
| Satılan Mal ve Hizmet Maliyeti | (-)2.000 TL |
| Brüt Kâr/Zarar | 3.000 TL |
| Faaliyet Giderleri | (-)500 TL |
| Faaliyet Kârı/Zararı | 2.500 TL |
| Diğer Olağan Gelir ve Giderler | 300 TL |
| Olağandışı Gelir ve Giderler | 400 TL |
| Finansman Giderleri | (-)700 TL |
| Vergi Öncesi Kâr/Zarar | 2.500 TL |
| Vergi Tutarı | (-)600 TL |
| Net Kâr/Zarar | 1900 TL |
Mükellef ile Şirketinizi Kurun ve Finansal Süreçlerinizi Yönetin
Mükellef ile nerede olursanız olun şirketinizi kurmak ve finansal süreçlerinizi yönetmek artık çok kolay! Girişim fikrinizi istediğiniz ülkede online olarak hayata geçirmenizi sağlayan Mükellef, şirketinizin hem kuruluş aşamaları hem de ön muhasebe işlemleri için yanınızda. Ayrıntılı bilgi için tıklayın!
